SYNAGOGA PRZY GRÜNE SCHANZE
Żydzi osiedlali się w Szczecinie od samego początku udokumentowanego osadnictwa na ziemiach pomorskich. W 1261 roku książę Barnim I nadał im przywilej zamieszkiwania na terenie księstwa na prawach dotyczących Żydów w Magdeburgu. Z czasem jednak wprowadzane ograniczenia sprawiły, iż na terenie Szczecina mógł przebywać na stałe tylko jeden Żyd odpowiedzialny za nadzór nad handlem koszernym winem. Dopiero 11 marca 1812 roku król Prus Fryderyk Wilhelm III wydał rozporządzenie zrównujące Żydów w prawach i swobodach z pozostałymi obywatelami. W 1840 roku wcześniej istniejące w Szczecinie Żydowskie Towarzystwo Kościelne przekształciło się w Gminę Żydowską. W 1860 roku zarząd Gminy uchwalił memorandum w sprawie budowy nowej synagogi, mogącej pomieścić wciąż rozrastającą się wspólnotę żydowską, w miejsce starej, drewnianej bożnicy.
Prace projektowe rozpoczęły się dopiero w 1871 roku od wydania raportu określającego, iż nowa synagoga dysponować ma 900 miejscami siedzącymi dla mężczyzn i 750 dla kobiet oraz przestrzenią przeznaczoną dla chóru i instrumentu organowego. Krótko potem podjęta została decyzja o lokalizacji budynku na działce przy ulicy Grüne Schanze (dzisiejsza ulica Dworcowa), co z jednej strony stanowiło duże ułatwienie procesu budowy (działka była już własnością Gminy), a z drugiej strony utrudniało prace projektowe – plac był niewielkich rozmiarów w stosunku do wymaganej kubatury nowej synagogi. Kamień węgielny został uroczyście wmurowany 29 czerwca 1873 roku, natomiast inauguracja Nowej Synagogi w Szczecinie odbyła się 3 maja 1875 roku.
Organy w Nowej Synagodze zostały zbudowane przez działający w Szczecinie zakład Emila Kaltschmita, pod nadzorem miejskiego dyrektora ds. muzyki dr. Karla Adolfa Lorenza. Za realizację tej części inwestycji odpowiadała również specjalnie powołana przez Gminę komisja budowlana.
Zaledwie 37 lat później, w 1914 roku, wnętrze i wyposażenie synagogi wymagało remontu, między innymi z powodu wad w systemie grzewczym, oświetleniowym oraz koniecznością ponownego malowania. Przy tej okazji postanowiono wprowadzić rozwiązania, które umożliwiłyby pomieszczenie większej ilości miejsc siedzących. Już w 1910 roku emerytowany organista i kierownik muzyczny synagogi Robert Lehmann przedstawił też plan przebudowy organów podyktowany względami artystycznymi. Jego syn i następca Georg Lehmann wraz z kantorem Maxem Deilerem opracowali koncepcję nowego instrumentu. Początkowo planowano go umieścić na wschodniej ścianie synagogi, nad Aaron ha-kodesz („Święta Szafa” – miejsce przechowywania zwojów Tory na środku wschodniej ściany synagogi, zwyczajowo po przeciwległej stronie głównego wejścia) z czego zrezygnowano z powodu trudności konstrukcyjnych, jak również obawy przed wizualnym zaburzeniem kompozycji tej części wnętrza. Zaakceptowany projekt zakładał umieszczenie organów na ścianie zachodniej poprzez ich zawieszenie nad galerią dla kobiet. Miejsce dla chóru wygospodarowano bezpośrednio pod instrumentem. W ten sposób uzyskano dodatkowe dwa rzędy siedzeń obejmujące pięćdziesiąt miejsc.
Nowy instrument miał zostać wyposażony w elektryczną dmuchawę. Stół gry – w starych organach umieszczony na wprost chóru, a w późniejszym czasie przesunięty na bok – w nowym instrumencie miał zostać obrócony w sposób umożliwiający grającemu jak najlepszy kontakt wzrokowy z dyrygentem.
Instalowanie nowych organów we wnętrzu synagogi trwało od 2 marca do 1 września 1914 roku, a dziesięć dni później nastąpił ich odbiór. Organy otrzymały numer katalogowy 1821. J. Peiser podaje, iż organy posiadały 40 głosów rozdysponowanych w trzech manuałach i pedale, ponad 4 000 piszczałek w zespole brzmieniowym i pneumatyczną trakturę. „Dzięki eleganckiej barwie i pełnemu brzmieniu, wyróżniającemu się we wszystkich swoich odcieniach, według ogólnego osądu można je określić jako jeden z najpiękniejszych instrumentów w Szczecinie.”
Organy uległy zniszczeniu wraz z całą synagogą w Noc kryształową – z 9 na 10 listopada 1938 roku w wyniku umyślnego podpalenia i zaniechania akcji gaśniczej. Plac został oczyszczony z pozostałości budynku w 1941 roku. Nowa Synagoga w Szczecinie podzieliła los tysięcy żydowskich miejsc modlitw w całej Europie.